రుబాయత్ ఒమర్ ఖయ్యాం!!!!

ఒమర్ ఖయ్యాం!!!!

చాలా మందికి తెలిసిన పేరు.

ఆయన రాసిన రుబాయత్ ల గురించి కూడా చాలా మందికి తెలుసు.

అందులోనూ ఆయన, జీవితాన్ని ఆనందించు అని నినదించిన విషయం

అందరికీ సుపరిచితమే!

వికీపీడియా నుంచి ఆయన చిత్రం:

 

ఒమర్ ఖయ్యాం రాసిన రుబాయత్ ల గురించి వినని వారు ఉండరేమో. అంతగా ప్రాచుర్యాన్ని పొందాయి అవి. నాలుగు పంక్తుల కవితలు ఇవి. అరబిక్ భాషలో రుబాయీ అంటే రెండు వాక్యాల లేక పంక్తుల కవిత, ఒక్కొక్క వాక్యనికీ రెండు భాగాలు ఉంటాయట. అంటే ఒక నాలుగు పంక్తుల కవిత, ఇంగ్లీష్ లో “quatrains” రూపంలో రచింపబడ్డవే ఈ రుబాయత్ లు. వీటిని ఇంగ్లీష్ పాఠక లోకానికి పరిచయం చేసిన ఘనత “ఎడ్వర్డ్ ఫిట్జ్ గెరాల్డ్” అనే రచయితకు దక్కుతుంది. 

నాకు నచ్చిన కొన్ని రుబాయత్ ల గురించి నాకు అర్ధమైనట్టు, నాకు తెలిసినట్టు రాస్తున్నాను. నేను ఇక్కడ ఉపయోగించిన రుబాయత్ లు ఎడ్వర్డ్ ఫిట్జ్ గెరాల్డ్ గారు తర్జుమా చేసినవి. ఈ రుబాయత్ లను ఇంగ్లీష్ లోకి చాలా మంది అనువదించరేమో కూడా.  ఇది సాధికారికంగా రాస్తున్న విశ్లేషణ కాదు, మనసుకు హత్తుకున్న కొన్ని పారిజాతాలను పరిచయం చేయటమే ముఖ్య ఉద్దేశం!!

ఒమర్ ఖయ్యాం కవితలలో అందం, భావుకత, సున్నితత్వం, జీవితం పట్ల మమకారం, ప్రేమ, ఎంతగా ప్రవహిస్తూ ఉంటుందో, అంతే నిండుగా, అంతర్లీనంగా, జీవితంలో ఏదీ శాశ్వతం కాదన్న వేదాంత ధోరణి, జీవితం పట్ల, అస్తిత్వం పట్ల ఆయనకున్న అపేక్ష అంత హాయిగానూ కనబడుతుంది.

ఒక మనిషిగా ఈ క్షణాన్ని అనుభవించటం ఎంత ముఖ్యమో, మనిషిగా బ్రతకటం ఇంకా ముఖ్యం, మనం ఎమీటో  తెలుసుకోటం ముఖ్యం, “శీతోష్ణ సమ సుఖదుఃఖేషు” అని తెలుసుకుని ఉండటం మానవాళికి అత్యంత అవసరం అని చెప్పకనే చెప్తునట్టు మనలోకి, మనసుల్లోకి, ప్రవహిస్తాయి ఆయన రుబాయత్ లు.

“A Book of Verses underneath the Bough,

A jug of Wine, a Loaf of Bread – and Thou

 Beside me singing in the wilderness-

O, Wilderness were Paradise enow!”

జీవితాన్ని ఆనందించటం అంటే ఇదేనేమో అన్నంత భావుకత మనకు ఇక్కడ కనిపిస్తుంది.

ఓ పూతావి కింద, చేతిలో ఓ పుస్తకం, చెంతనే ఒక జగ్ ఆఫ్ వైన్, ఒక బ్రెడ్ లోఫ్, నిర్జనారణ్య ప్రశాంతతలో సంగీతాన్ని ఆలపిస్తూ నువ్వు, ఇదే కదా స్వర్గం...అనటంలో ఎంత అందం కనపడుతుందో...

“The Worldly Hope men set their Hearts upon

Turns Ashes - or it prospers; and anon,

Like Snow upon the Desert’s dusty Face

Lighting a little Hour or two - is gone”

అనటంలోనూ అంతే భావుకత తొణికిసలాడుతుంది. ఐహిక ఆశలు పెట్టుకున్న మనుషులు,

వారి హృదయాలను ఏ కోరికలపై లగ్నం చేశారో, అవి సాధించవచ్చు- సాధించ లేకపోవచ్చు.

సాధించినా సాధించకపోయినా ఎడారిలోని ఇసుక మీద మెరిసే హిమ శకలం ఒక గంటా రెండు గంటలకు మించి ఉండనట్టు, మనం జీవితంలో సాధించినవీ, సాధించనివీ అన్నీ కరిగిపోతాయి!!! ఎంత అందంగా చెప్పారు “like snow upon the deserts dusty face lighting a little hour or two”….ఇది చదివితే గమ్యం ఏర్పరుచుకోటం తప్పుకాదు, గమ్యం కోసం అనవసర తాపత్రయం, సాధించానని గర్వం, సాధించలేదని నిస్పృహ లేకుండా.. ముందుకు వెళ్ళాలి అనిపిస్తుంది, ఎందుకంటే గమ్యం కూడా శాశ్వతం కాదు కదా? ఆ స్ఫురణ, ఒక ఈక్వానిమిటి మనిషికి ఎంత అవసరమో చాలా అందంగా చెప్పారు కదా అనిపిస్తుంది.

అలాగే,

“Think, in this batter’d Caravanserai

Whose Doorways are alternate Night and Day,

How Sultan after Sultan with his Pomp

Abode his Hour or two, and went his way.”

Caravanserai  అంటే ఒకప్పుడు ఎడారిలో ఉండే ఒక హోటల్ / సత్రం /లాంటిది అనుకోవచ్చు. చుట్టూ కట్టడాలు  ఉంటే, మధ్యలో ఓపెన్ ప్లేస్ ఉండేదిట. గుంపులుగా వచ్చే బాటసారులు (కారవాన్స్)  అక్కడ విడిది చేసి, అన్న పానాదుల తరవాత విశ్రాంతి తీసుకుని ముందుకు సాగేవారని అంటారు.

ఈ ప్రపంచం, అలాంటి ఒక విడిది ఐతే, ఇక్కడ ఉదయం, రాత్రి అనేవి తలుపులు. ఇక్కడ  సుల్తాన్ తరవాత సుల్తాన్ , తన సామ్రాజ్యాల్ని.  తన సంపదనీ, తన గ్లోరీనీ ..అన్నిటినీ ఒక గంటా రెండు గంటలు (ఇక్కడ గంట అన్నది జీవిత కాలం) అనుభవించి వెళ్ళిపోతాడు!!! ఏదీ శాశ్వతం కాదు ఈ ఎడారి ప్రయాణంలో ...అని ఎంత సున్నితంగా చెప్పారు?

“Tis all a Chequer-board of Nights and Days

Where Destiny with Men for Pieces plays:

Hither and thither moves, and mates, and slays,

And one by one back in the Closet lays,”

ఆయన రుబాయత్ లలో చాలా ప్రముఖమైనది:

“The Moving Finger writes; and, having writ,

Moves on; not all thy Piety nor Wit

Shall lure it back to cancel half a Line,

Nor all thy Tears wash out a Word of it.”

పై రెండిట్లోనూ ఒక నిర్వేదం, ఒక సరెండర్ కనిపిస్తుంది. రమణ మహర్షి చెప్పినట్టు, జరిగేది జరక్క మానదు.. “Whatever is destined not to happen will not happen, try as you may. Whatever is destined to happen will happen, do what you may to prevent it. This is certain. The best course, therefore, is to remain silent.”  ఇలాంటి ఒక భావన మనకు పై పంక్తుల్లో కనిపిస్తుంది.

ఇలాంటి రస గుళికలు ఎన్నో ఈ రుబాయత్ లలో.  ఆయన పెర్షియన్ భాషలో ఇంకా అద్భుతమైన రచనలు చేశారని అంటారు. అవి ఇంగ్లీష్ లోకి తర్జమా అయ్యాయో లేదో తెలీదు. ఈ రుబాయత్ లలో నాకు చాలా చాలా ఇష్టమైన కుజా నామ “kuza nama” గురించి మరోసారి!!!

ఇక్కడ సరదాగా ఒమర్ ఖయ్యాం గురించి కొన్ని విషయాలు చెప్పుకోవాలి. ఆయన రుబాయత్ ల గురించి ప్రపంచానికి తెలిసినంతగా, మిగితా సంగతులు తెలియవు. ఆయన గురించి ఎక్కువగా తెలియనిది , ఆయన గణితంలో పండితుడనీ, ఒక సైంటిస్ట్ అనీ!! గణితంలో ఆయన రాసిన  “Treatise on Demonstration of Problems of Algebra” ఒక ప్రముఖమైన ఆవిష్కరణ గా చెప్పుకుంటారు. అలాగే ఆయన తయారు చేసిన (వెస్టర్న్ కాలెండర్ -365 డేస్ ఇన్ ఆన్ ఇయర్) జలాలి కాలెండర్, గ్రిగేరియన్ కాలెండర్ కంటే చాలా కరెక్ట్ గా ఉంటుందని చెప్తారు.

ఒమర్ ఖయ్యాం  గురించి  ఎడ్వర్డ్ ఫిట్జ్ గెరాల్డ్ గురించి Encyclopaedia Britannica లో పొందుపరిచిన వివరాలు:

“Omar Khayyam, Arabic in full Ghiyāth al-Dīn Abū al-Fatḥ ʿUmar ibn Ibrāhīm al-Nīsābūrī al-Khayyāmī   (born May 18, 1048, Neyshābūr [also spelled Nīshāpūr], Khorāsān [now Iran]—died December 4, 1131, Neyshābūr), Persian mathematician, astronomer, and poet, renowned in his own country and time for his scientific achievements but chiefly known to English-speaking readers through the translation of a collection of his robāʿīyāt (“quatrains”) in The Rubáiyát of Omar Khayyám (1859), by the English writer Edward FitzGerald.”

 Edward FitzGerald,  (born March 31, 1809, Bredfield, near Woodbridge, Suffolk, Eng.—died June 14, 1883, Merton, Norfolk), English writer, best known for his Rubáiyát of Omar Khayyám, which, though it is a very free adaptation and selection from the Persian poet’s verses, stands on its own as a classic of English literature. It is one of the most frequently quoted of lyric poems, and many of its phrases, such as “A jug of wine, a loaf of bread, and thou” and “The moving finger writes,” passed into common currency.